21.07.2014, 19:40
Dnia 03.11.1922 roku Ministerstwo Kolei Żelaznych wprowadziło rozporządzenie, w którym ustalono zasady oznaczania normalnotorowych lokomotyw parowych oraz tendrów na PKP.
Parowozy
![[Obrazek: Pt47_106.jpg]](http://s27.postimg.org/rd3i68zyb/Pt47_106.jpg)
Znak serii
Jest to zestawienie liter oraz cyfr określające charakterystykę danego parowozu. Składa się on z 2 lub 3 liter (wyjątkowo 4) oraz z 1, 2 lub 3 cyfr. W przypadku oznaczeń dwuliterowych pierwsza, wielka litera oznacza przeznaczenie parowozu. Tutaj występują 3 typy maszyn:
- P - parowóz przeznaczony do pociągów pospiesznych;
- O - parowóz przeznaczony do pociągów osobowych;
- T - parowóz przeznaczony do pociągów towarowych.
W przypadku oznaczeń trój literowych na drugim miejscu zawsze znajduje się wielka litera K. Pochodzi ona od wyrazu ,,kusy'' i oznacza parowóz bez tendra (zwane również tendrzakami).
Litera druga (w przypadku parowozów kusych trzecia) prezentuje układ osi danego parowozu. Litera ta w przeciwieństwie do poprzedniej (lub poprzednich) jest mała. Zestawienie prezentuję w tabelce poniżej:
![[Obrazek: Uk_ad_osi.png]](http://s28.postimg.org/c1ss2r7a5/Uk_ad_osi.png)
W Polsce występowały również parowozy o oznaczeniach składających się z 4 liter. Wówczas na ostatnim miejscu znajdowała się mała litera b, która oznaczała parowóz bezpaleniskowy. Takie oznaczenia stosowano jednak jedynie w zakładach przemysłowych. Na PKP dodatkowa mała litera sygnalizowałaby, że mamy do czynienia z parowozem systemu Mallet'a lecz w praktyce tego nie zastosowano. Jedynymi lokomotywy tego systemu wycofano przed nadaniem im oznaczeń zgodnych z rozporządzeniem. Co ciekawe, zamiast TKbb planowano oznaczyć je jako Tp8.
Kolejnym elementem znaku serii parowozu jest 1, 2 lub 3 cyfrowa liczba. Jest ona zapisywana ŁĄCZNIE z literowym oznaczeniem, bez przerwy czy myślnika. Zakres jaki obejmuje przedstawia pochodzenie parowozu. I tak dla maszyny o numerze:
- od 1 do 10 - pochodzenie Pruskie, Niemieckie;
- od 11 do 19 - pochodzenie Austriackie;
- od 20 do 99 - pochodzenie Polskie;
- powyżej 101 - pochodzenie inne niż powyższe.
Za pochodzenie Polskie uznawane były również parowozy zbudowane poza krajem (jak np. Tr20) jednak budowane wg programu konstrukcyjnego PKP. Cyfra ta oznaczała również rok zatwierdzenia konstrukcji (Np. Pu29 = 1929 rok). Nie należy go mylić z rokiem produkcji!
W roku 1946 dodano kolejna zakresy numeracji
- 100 – lokomotywy nie zakwalifikowane do istniejących już grup
– powyżej 201. Oznaczały one maszyny przejęte po II Wojnie Światowej od państw alianckich.
Zakres ten nie obejmował maszyn Ty246 zbudowanych (a nie przejętych) w USA na zamówienie PKP.
Każdy parowóz na PKP posiadał numer inwentarzowy liczony od 1. Liczby 1 i 2 cyfrowe nie były poprzedzane zerem. Przyjęto, że nr. inwentarzowe zapisywane są za serią po znaku ,,-''; (np. Tp4-24).
Przykłady:
Pu29-3 - Parowóz pospieszny z tendrem doczepnym o układzie osi 2-4-1. Pochodzenie Polskie, konstrukcja zatwierdzona w 1929 roku. Trzecia przedstawicielka serii.
Ol12-7 - Lokomotywa parowa z tendrem przeznaczona do pociągów osobowych o układzie osi 1-3-1. Pochodzenie Austriackie. Siódma przedstawicielka serii.
Ty4-122 - Parowóz z tendrem przeznaczony do pociągów towarowych o układzie osi 1-5-0. Sto dwudziesta druga przedstawicielka serii.
TKh100-51 - Lokomotywa parowa pochodzenia obcego (w tym przypadku z kolei lokalnej) o układzie osi 0-3-0 przeznaczona do ruchu towarowego. Pięćdziesiąta pierwsza spośród zakwalifikowanych do serii.
Tendry
Jak widać na poniższym zdjęciu oznaczenie tendra składa się z liczby, dużej litery, kolejnej liczby oraz numeru inwentarzowego.
![[Obrazek: 22_D2_266.jpg]](http://s7.postimg.org/sj57rkc7f/22_D2_266.jpg)
Pierwsza liczba oznacza pojemność skrzyni wodnej tendra podawanej w m3. Jednostka była zaokrąglona
Duża litera oznaczała ilość osi tendra. W taki sposób litera:
- B oczadzała tender dwuosiowy;
- C oczadzała tender trzyosiowy;
- D oczadzała tender czteroosiowy.
Kolejna liczba oznaczała pochodzenie tendra. Ogólna zasada była identyczna jak w przypadku parowozów, tj:
- od 1 do 10 - pochodzenie Pruskie, Niemieckie;
- od 11 do 19 - pochodzenie Austriackie;
- od 20 do 99 - pochodzenie Polskie;
- powyżej 101 - pochodzenie inne niż powyższe.
W praktyce jednak przy oznaczeniach tendra o ile w przypadku produkcji Polskiej panował ład o tyle w pozostałych przypadkach bywało już różnie. Np. parowozy Tr203 i Ty246 mimo pochodzenia amerykańskiego miały kolejno tendry 25D203 i 32D46. Podobnie sprawa wyglądała w przypadku tendrów parowozów pochodzenia Niemieckiego. Ty1 wyposażone były w tendry 20C1 natomiast Ty4 w 34D44.
Dla tendrów kondensacyjnych stosowano oznaczenie niemieckie. Były to 3'2'T16 (tender pięcioosiowy) i 2'2'T13,5 (tender czteroosiowy)
Numery inwentarzowe liczone były od 1. Liczby 1 i 2 cyfrowe nie były poprzedzane zerem. Przyjęto, że nr. inwentarzowe zapisywane są za serią po znaku ,,-'' (np. 22D23-146).
W praktyce tendry często nie posiadały naniesionych numerów inwentarzowych a czasem nawet serii.
Przykłady
22D23-146 - Zapas wody 21,5m3, 4 osie, konstrukcja zatwierdzona w 1923 roku. 146 egzemplarz
20C1-76 – Zapas wody 20m3, 3 osie, konstrukcja pochodzenia Pruskiego. 76 egzemplarz.
Parowozy
Znak serii
Jest to zestawienie liter oraz cyfr określające charakterystykę danego parowozu. Składa się on z 2 lub 3 liter (wyjątkowo 4) oraz z 1, 2 lub 3 cyfr. W przypadku oznaczeń dwuliterowych pierwsza, wielka litera oznacza przeznaczenie parowozu. Tutaj występują 3 typy maszyn:
- P - parowóz przeznaczony do pociągów pospiesznych;
- O - parowóz przeznaczony do pociągów osobowych;
- T - parowóz przeznaczony do pociągów towarowych.
W przypadku oznaczeń trój literowych na drugim miejscu zawsze znajduje się wielka litera K. Pochodzi ona od wyrazu ,,kusy'' i oznacza parowóz bez tendra (zwane również tendrzakami).
Litera druga (w przypadku parowozów kusych trzecia) prezentuje układ osi danego parowozu. Litera ta w przeciwieństwie do poprzedniej (lub poprzednich) jest mała. Zestawienie prezentuję w tabelce poniżej:
W Polsce występowały również parowozy o oznaczeniach składających się z 4 liter. Wówczas na ostatnim miejscu znajdowała się mała litera b, która oznaczała parowóz bezpaleniskowy. Takie oznaczenia stosowano jednak jedynie w zakładach przemysłowych. Na PKP dodatkowa mała litera sygnalizowałaby, że mamy do czynienia z parowozem systemu Mallet'a lecz w praktyce tego nie zastosowano. Jedynymi lokomotywy tego systemu wycofano przed nadaniem im oznaczeń zgodnych z rozporządzeniem. Co ciekawe, zamiast TKbb planowano oznaczyć je jako Tp8.
Kolejnym elementem znaku serii parowozu jest 1, 2 lub 3 cyfrowa liczba. Jest ona zapisywana ŁĄCZNIE z literowym oznaczeniem, bez przerwy czy myślnika. Zakres jaki obejmuje przedstawia pochodzenie parowozu. I tak dla maszyny o numerze:
- od 1 do 10 - pochodzenie Pruskie, Niemieckie;
- od 11 do 19 - pochodzenie Austriackie;
- od 20 do 99 - pochodzenie Polskie;
- powyżej 101 - pochodzenie inne niż powyższe.
Za pochodzenie Polskie uznawane były również parowozy zbudowane poza krajem (jak np. Tr20) jednak budowane wg programu konstrukcyjnego PKP. Cyfra ta oznaczała również rok zatwierdzenia konstrukcji (Np. Pu29 = 1929 rok). Nie należy go mylić z rokiem produkcji!
W roku 1946 dodano kolejna zakresy numeracji
- 100 – lokomotywy nie zakwalifikowane do istniejących już grup
– powyżej 201. Oznaczały one maszyny przejęte po II Wojnie Światowej od państw alianckich.
Zakres ten nie obejmował maszyn Ty246 zbudowanych (a nie przejętych) w USA na zamówienie PKP.
Każdy parowóz na PKP posiadał numer inwentarzowy liczony od 1. Liczby 1 i 2 cyfrowe nie były poprzedzane zerem. Przyjęto, że nr. inwentarzowe zapisywane są za serią po znaku ,,-''; (np. Tp4-24).
Przykłady:
Pu29-3 - Parowóz pospieszny z tendrem doczepnym o układzie osi 2-4-1. Pochodzenie Polskie, konstrukcja zatwierdzona w 1929 roku. Trzecia przedstawicielka serii.
Ol12-7 - Lokomotywa parowa z tendrem przeznaczona do pociągów osobowych o układzie osi 1-3-1. Pochodzenie Austriackie. Siódma przedstawicielka serii.
Ty4-122 - Parowóz z tendrem przeznaczony do pociągów towarowych o układzie osi 1-5-0. Sto dwudziesta druga przedstawicielka serii.
TKh100-51 - Lokomotywa parowa pochodzenia obcego (w tym przypadku z kolei lokalnej) o układzie osi 0-3-0 przeznaczona do ruchu towarowego. Pięćdziesiąta pierwsza spośród zakwalifikowanych do serii.
Tendry
Jak widać na poniższym zdjęciu oznaczenie tendra składa się z liczby, dużej litery, kolejnej liczby oraz numeru inwentarzowego.
Pierwsza liczba oznacza pojemność skrzyni wodnej tendra podawanej w m3. Jednostka była zaokrąglona
Duża litera oznaczała ilość osi tendra. W taki sposób litera:
- B oczadzała tender dwuosiowy;
- C oczadzała tender trzyosiowy;
- D oczadzała tender czteroosiowy.
Kolejna liczba oznaczała pochodzenie tendra. Ogólna zasada była identyczna jak w przypadku parowozów, tj:
- od 1 do 10 - pochodzenie Pruskie, Niemieckie;
- od 11 do 19 - pochodzenie Austriackie;
- od 20 do 99 - pochodzenie Polskie;
- powyżej 101 - pochodzenie inne niż powyższe.
W praktyce jednak przy oznaczeniach tendra o ile w przypadku produkcji Polskiej panował ład o tyle w pozostałych przypadkach bywało już różnie. Np. parowozy Tr203 i Ty246 mimo pochodzenia amerykańskiego miały kolejno tendry 25D203 i 32D46. Podobnie sprawa wyglądała w przypadku tendrów parowozów pochodzenia Niemieckiego. Ty1 wyposażone były w tendry 20C1 natomiast Ty4 w 34D44.
Dla tendrów kondensacyjnych stosowano oznaczenie niemieckie. Były to 3'2'T16 (tender pięcioosiowy) i 2'2'T13,5 (tender czteroosiowy)
Numery inwentarzowe liczone były od 1. Liczby 1 i 2 cyfrowe nie były poprzedzane zerem. Przyjęto, że nr. inwentarzowe zapisywane są za serią po znaku ,,-'' (np. 22D23-146).
W praktyce tendry często nie posiadały naniesionych numerów inwentarzowych a czasem nawet serii.
Przykłady
22D23-146 - Zapas wody 21,5m3, 4 osie, konstrukcja zatwierdzona w 1923 roku. 146 egzemplarz
20C1-76 – Zapas wody 20m3, 3 osie, konstrukcja pochodzenia Pruskiego. 76 egzemplarz.
Konrad ,,Tp4'' Czapracki vel. C-ARTon